معرفی انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی

دستگاه‌های تنفسی در آتش‌نشانی ابزارهای حیاتی برای حفاظت از آتش‌نشان‌ها در مواجهه با محیط‌های خطرناک و پرخطر هستند. این دستگاه‌ها به آتش‌نشانان کمک می‌کنند تا در فضاهایی که هوای آلوده به دود، گازهای سمی یا فاقد اکسیژن است، به راحتی تنفس کنند و بتوانند وظایف خود را به بهترین شکل انجام دهند. انواع مختلفی از دستگاه‌های تنفسی در آتش‌نشانی وجود دارد که شامل دستگاه‌های خودکار (SCBA)، فشار مثبت (PAPR)، فشار منفی، اکسیدکننده و دستگاه‌های مدار باز و مدار بسته هستند. هر یک از این دستگاه‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و بسته به نوع عملیات و شرایط محیطی انتخاب می‌شوند تا ایمنی و کارایی آتش‌نشان‌ها را تضمین کنند.

معرفی مهمترین انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی

همانطور که می‌دانید در آتش‌نشانی، دستگاه‌های تنفسی برای حفظ ایمنی آتش‌نشانان در شرایط خطرناک بسیار حیاتی هستند. این دستگاه‌ها به آتش‌نشانان کمک می‌کنند تا در هنگام مواجهه با دود، گازهای سمی و دیگر شرایط تنفسی خطرناک، نفس کشیدن کنند.در ادامه به معرفی مهمترین آن‌ها می‌پردازیم.

دستگاه تنفسی فشار مثبت (PAPR)

دستگاه تنفسی فشار مثبت (PAPR) جزئی از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی است که برای حفاظت از آتش‌نشان‌ها در برابر گازهای سمی، دود و ذرات معلق در هوا طراحی شده است. این دستگاه به‌طور ویژه برای فضاهایی که دارای آلودگی‌های شیمیایی یا ذرات ریز هستند، مناسب است و می‌تواند به‌طور مؤثر از آتش‌نشانان در برابر مواد خطرناک محافظت کند.

در PAPR، یک موتور کوچک به سیستم فیلتر هوا متصل است که هوای آلوده محیط را از طریق فیلترها عبور داده و هوای تمیز را به داخل ماسک منتقل می‌کند. این سیستم فشار مثبت ایجاد می‌کند، به این معنی که فشار هوای داخل ماسک بیشتر از فشار محیط است، که باعث می‌شود هیچ‌گونه هوای آلوده به داخل ماسک نفوذ نکند. در نتیجه، آتش‌نشانان از هوای تمیز و تصفیه‌شده برای تنفس استفاده می‌کنند.

دستگاه تنفسی فشار مثبت (PAPR)

نحوه عملکرد و کاربردهای PAPR در عملیات آتش‌نشانی

دستگاه تنفسی فشار مثبت (PAPR) که یکی از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی است، یک سیستم تنفسی است که با استفاده از یک موتور کوچک، هوای آلوده محیط را از طریق فیلترهای خاص تصفیه کرده و هوای تمیز و پاک را به داخل ماسک می‌فرستد. در این سیستم، فشار هوای داخل ماسک بیشتر از فشار محیط است، که باعث می‌شود هوای آلوده از اطراف به داخل ماسک نفوذ نکند. این ویژگی فشار مثبت به آتش‌نشانان کمک می‌کند تا از هوای تمیز و تصفیه‌شده استفاده کنند و در عین حال از ورود گازهای سمی یا ذرات آلوده جلوگیری شود.

دستگاه‌های PAPR در آتش‌نشانی معمولاً در شرایطی که گازهای سمی، دود، بخارات شیمیایی یا ذرات معلق در هوا وجود دارند، به‌ویژه در عملیات‌های نجات و اطفای حریق استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها به دلیل توانایی تصفیه هوای محیط و تأمین هوای تمیز، در فضاهای بسته یا آلوده‌ای که سطح اکسیژن به اندازه کافی نیست یا خطر گازهای سمی وجود دارد، بسیار مفید هستند. PAPR برای آتش‌نشانانی که باید مدت زمان طولانی‌تری در چنین محیط‌هایی کار کنند، انتخاب مناسبی است چرا که برخلاف سیستم‌های SCBA که به سیلندر اکسیژن نیاز دارند، می‌تواند از هوای محیط به کمک فیلترها استفاده کند و کارایی بالاتری داشته باشد.

مطالعه بیشتر: راهنمای خرید و قیمت کپسول آتش نشانی

دستگاه تنفسی فشار منفی

دستگاه تنفسی فشار منفی (Negative Pressure Respirator) نیز یکی دیگر از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی می‌باشد که یک سیستم محافظتی است که برای تصفیه هوا و تأمین هوای تمیز به فرد استفاده‌کننده در محیط‌های آلوده طراحی شده است. در این نوع دستگاه، برخلاف دستگاه‌های فشار مثبت، فشار هوای داخل دستگاه کمتر از فشار محیط است. این ویژگی باعث می‌شود که هوای آلوده از بیرون وارد دستگاه شود و از طریق فیلترهای خاص تصفیه شود تا هوای تمیز به فرد برسد.

دستگاه تنفسی فشار منفی

ویژگی‌های دستگاه فشار منفی

دستگاه‌های تنفسی فشار منفی که یکی از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی است، به‌طور خاص برای تصفیه هوای محیط و تأمین هوای تمیز به فرد در شرایط مختلف طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را برای محیط‌های خاص مناسب می‌سازد:

فشار کمتر از محیط:

ویژگی اصلی دستگاه‌های فشار منفی این است که در داخل ماسک یا دستگاه، فشار کمتر از فشار محیط است. این تفاوت فشار باعث می‌شود که هوای آلوده به طور طبیعی به داخل دستگاه کشیده شود و پس از عبور از فیلترهای خاص، هوای تمیز به فرد برسد.

استفاده از فیلترهای تصفیه هوا:

دستگاه‌های فشار منفی معمولاً به فیلترهایی مجهز هستند که قادر به جذب ذرات معلق، گازهای مضر، و آلاینده‌ها از هوای محیط هستند. این فیلترها ممکن است از نوع ذراتی (مانند ماسک‌های فیلتردار) یا کربنی (برای جذب گازهای شیمیایی) باشند.

سبک و قابل حمل:

این دستگاه‌ها معمولاً طراحی ساده‌تری دارند و سبک‌تر از دستگاه‌های فشار مثبت هستند. به همین دلیل برای استفاده در محیط‌هایی با آلاینده‌های کمتر یا برای مدت زمان کوتاه‌تر مناسب هستند. این ویژگی حمل و استفاده راحت را برای کاربران فراهم می‌کند.

مزایا و محدودیت‌ها در استفاده از دستگاه‌های فشار منفی

دستگاه‌های تنفسی فشار منفی مزایای زیادی دارند، از جمله طراحی سبک و قابل حمل، که امکان استفاده راحت در محیط‌های با آلایندگی کم یا متوسط را فراهم می‌آورد. این دستگاه‌ها که عضوی از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی نیز هستد،به فیلترهایی مجهز هستند که هوای محیط را تصفیه کرده و آن را به صورت هوای تمیز به فرد منتقل می‌کنند، بدون نیاز به منابع اکسیژن خارجی.

با این حال، محدودیت‌های قابل توجهی نیز دارند؛ به‌ویژه اینکه در محیط‌هایی با آلودگی شدید یا گازهای سمی خطرناک نمی‌توانند به‌طور مؤثر از فرد محافظت کنند، زیرا فشار منفی ممکن است اجازه دهد که آلاینده‌ها وارد دستگاه شوند. همچنین، این دستگاه‌ها برای استفاده در مدت زمان طولانی یا در شرایطی که نیاز به تأمین هوای اکسیژن خالص باشد، مناسب نیستند و در این موارد دستگاه‌های فشار مثبت ترجیح داده می‌شوند.

دستگاه تنفسی اکسیدکننده

دستگاه تنفسی اکسیدکننده (Escape Breathing Apparatus) یکی از تجهیزات ایمنی در شرایط اضطراری است که به‌طور خاص برای استفاده در مواقعی طراحی شده است که فرد باید سریعاً از محیط‌های آلوده یا پرخطر فرار کند. این دستگاه‌ که از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی است، به‌طور معمول برای مواقع اضطراری و زمانی که فرد نیاز به خروج فوری از محیط‌های خطرناک مانند آتش‌سوزی، نشت گاز یا انفجار دارد، استفاده می‌شوند.

دستگاه تنفسی اکسیدکننده

نحوه عملکرد دستگاه اکسیدکننده

دستگاه‌های اکسیدکننده معمولاً شامل یک منبع هوای ذخیره‌شده، مانند یک سیلندر اکسیژن، و یک سیستم تنفسی ساده هستند که به فرد امکان می‌دهد تا به مدت کوتاهی هوای اکسیژن خالص تنفس کند. در این دستگاه‌ها، هوای اکسیژن تحت فشار بالا در سیلندر ذخیره می‌شود و به محض نیاز، فرد می‌تواند ماسک را روی صورت خود قرار داده و هوای تمیز را برای تنفس دریافت کند.

این دستگاه‌ها معمولاً زمان بسیار محدودی برای استفاده دارند، زیرا بیشتر برای فرار سریع از محیط‌های پرخطر طراحی شده‌اند و ظرفیت هوای ذخیره‌شده آن‌ها محدود است. این دستگاه‌ها معمولاً برای مدت زمان کوتاه (معمولاً 10 تا 15 دقیقه) قابلیت تأمین هوای تنفسی را دارند که به فرد امکان می‌دهد تا به مکان امن‌تری منتقل شود.

زمان و شرایط استفاده از دستگاه‌های اکسیدکننده

دستگاه‌های اکسیدکننده برای استفاده در شرایط اضطراری طراحی شده‌اند و در مواقعی که فرد نیاز به فرار سریع از محیط‌های خطرناک دارد، کاربرد دارند. زمان استفاده از این دستگاه‌ها معمولاً محدود به 10 تا 15 دقیقه است و برای محیط‌هایی مناسب است که دارای گازهای سمی، دود یا کمبود اکسیژن هستند. این دستگاه‌ها به فرد کمک می‌کنند تا در هنگام نشت گاز، آتش‌سوزی، انفجار یا شرایطی که تنفس در محیط آلوده خطرناک است، به‌سرعت به مکان ایمن منتقل شود. دستگاه‌های اکسیدکننده به‌طور کلی برای فرار اضطراری و نه برای استفاده طولانی‌مدت طراحی شده‌اند.

دستگاه تنفسی مدار باز

دستگاه تنفسی مدار باز (Open-Circuit Breathing Apparatus) یک سیستم تنفسی است که برای تأمین هوای تمیز و اکسیژن به فرد در محیط‌های آلوده طراحی شده است. در این دستگاه، هوا یا اکسیژن از یک منبع خارجی وارد سیستم می‌شود و پس از استفاده، به طور آزاد از ماسک خارج می‌شود.

دستگاه تنفسی مدار باز

ساختار و عملکرد دستگاه‌های مدار باز

عملکرد دستگاه مدار باز به این صورت می‌باشد:

تأمین هوای تمیز:

دستگاه‌های مدار باز از یک سیلندر اکسیژن یا هوا برای تأمین هوای تنفسی استفاده می‌کنند. این هوا وارد ماسک می‌شود و فرد آن را تنفس می‌کند.

خروج هوای استفاده‌شده:

پس از تنفس، هوای آلوده یا دی‌اکسید کربن از طریق سیستم تنفسی دستگاه به بیرون تخلیه می‌شود و دیگر به‌طور مجدد به فرد وارد نمی‌شود.

استفاده در شرایط خاص:

این دستگاه‌ها معمولاً در محیط‌هایی که نیاز به تأمین هوای اکسیژن خالص یا تصفیه‌شده وجود دارد، به‌ویژه در محیط‌های پرخطر یا با کمبود اکسیژن، به کار می‌روند.

کاربرد و مزایای دستگاه‌های مدار باز در آتش‌نشانی

دستگاه‌های مدار باز یکی از انواع دستگاه‌های تنفسی در آتش‌نشانی هستند که به‌طور گسترده برای محافظت از آتش‌نشانان در محیط‌های پرخطر و آلوده استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها هوای تمیز را از سیلندر تأمین کرده و پس از استفاده، هوای آلوده از طریق ماسک به بیرون تخلیه می‌شود. این ویژگی آن‌ها را برای عملیات‌های کوتاه‌مدت و در محیط‌هایی که گازهای سمی و دود وجود دارند، ایده‌آل می‌سازد.

مزایای دستگاه‌های مدار باز در آتش‌نشانی شامل سهولت استفاده، وزن سبک و قابلیت تأمین اکسیژن برای مدت زمان معین است. این دستگاه‌ها به آتش‌نشانان کمک می‌کنند تا در شرایط بحرانی و کوتاه‌مدت، مانند آتش‌سوزی‌های بزرگ، بدون خطر از استنشاق گازهای مضر، عملیات کنند. همچنین، از آنجا که هوای استفاده‌شده به بیرون تخلیه می‌شود، این دستگاه‌ها گزینه‌ای مناسب برای شرایطی هستند که به تأمین هوای جدید و اکسیژن کافی نیاز است.

دستگاه تنفسی مدار بسته

دستگاه تنفسی مدار بسته یکی از انواع دستگاه‌های تنفسی در آتش‌نشانی است که به‌طور مستقل از منابع خارجی هوا عمل می‌کند. این دستگاه‌ها هوای تنفسی را از سیلندر اکسیژن تأمین کرده و پس از استفاده، آن را تصفیه و به فرد باز می‌گردانند. دستگاه‌های مدار بسته برای محیط‌های با آلودگی شدید یا عملیات‌های طولانی‌مدت ایده‌آل هستند، زیرا می‌توانند اکسیژن را برای مدت طولانی تأمین کنند و از ورود گازهای سمی به سیستم تنفسی جلوگیری می‌کنند.

دستگاه تنفسی مدار بسته

عملکرد دستگاه‌های مدار بسته

عملکرد دستگاه‌های مدار بسته، یکی از انواع دستگاه‌های تنفسی در آتش‌نشانی، به‌گونه‌ای است که هوای تنفسی به طور مداوم از سیلندر اکسیژن تأمین می‌شود و پس از استفاده، به‌وسیله یک سیستم تصفیه‌کننده، دوباره به فرد باز می‌گردد. این سیستم باعث می‌شود که آتش‌نشانان در محیط‌های با آلودگی شدید یا در عملیات‌های طولانی‌مدت، اکسیژن کافی برای تنفس داشته باشند. به‌علاوه، دستگاه‌های مدار بسته از ورود گازهای مضر به مجاری تنفسی جلوگیری کرده و حفاظت کامل در برابر آلاینده‌ها فراهم می‌کنند.

کاربرد دستگاه‌های مدار بسته در عملیات‌های خاص آتش‌نشانی

دستگاه‌های تنفسی مدار بسته (Closed-Circuit Breathing Apparatus) در عملیات‌های آتش‌نشانی برای شرایط خاص و حساس کاربرد دارند، جایی که آتش‌نشانان نیاز به حفاظت بیشتر و تأمین هوای تمیز در محیط‌های بسیار آلوده و خطرناک دارند. این دستگاه‌ها برخلاف دستگاه‌های مدار باز، هوای تنفسی را به‌طور مداوم از محیط جدا کرده و پس از تصفیه، به فرد باز می‌گردانند، که این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در عملیات‌های طولانی‌مدت و در محیط‌های با آلودگی شدید مناسب می‌کند.

دستگاه تنفسی خودکار (SCBA)

دستگاه تنفسی خودکار (Self-Contained Breathing Apparatus – SCBA) یک سیستم تنفسی مستقل است که به فرد کمک می‌کند تا در محیط‌های خطرناک، مانند آتش‌سوزی یا مناطق آلوده، بدون نیاز به تأمین هوای خارجی تنفس کند. این دستگاه که از انواع دستگاه تنفسی در آتش نشانی است شامل یک سیلندر اکسیژن، یک تنظیم‌کننده فشار، ماسک صورت، و لوله‌های هوا است که به فرد اکسیژن مورد نیاز برای تنفس را فراهم می‌آورد.

دستگاه SCBA برای عملیات آتش‌نشانی، نجات و کار در محیط‌های با کمبود اکسیژن یا آلودگی شدید استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها به آتش‌نشانان این امکان را می‌دهند که در شرایط خطرناک، به‌طور ایمن تنفس کنند و بدون خطر از منطقه خارج شوند.

دستگاه تنفسی خودکار (SCBA)

ساختار و اجزای SCBA

دستگاه تنفسی خودکار (SCBA) شامل چندین جزء اصلی است که به فرد این امکان را می‌دهد تا در محیط‌های خطرناک و بدون دسترسی به هوای سالم، به‌طور مستقل و ایمن تنفس کند. اجزای اصلی این دستگاه عبارتند از:

سیلندر اکسیژن:

این سیلندر فشرده حاوی اکسیژن یا هوای تنفسی است که به فرد برای مدت زمان مشخص تأمین می‌کند. سیلندر معمولاً از جنس فولاد یا کامپوزیت ساخته می‌شود و فشار بالایی دارد.

تنظیم‌کننده فشار (Pressure Regulator):

این قطعه وظیفه کاهش فشار اکسیژن ذخیره‌شده در سیلندر به فشار مناسب برای تنفس را بر عهده دارد. تنظیم‌کننده فشار تضمین می‌کند که فرد اکسیژن با فشار و جریان مناسب دریافت کند.

ماسک صورت (Facepiece):

ماسک صورت تمام صورت فرد را می‌پوشاند و از ورود آلاینده‌ها یا گازهای خطرناک به مجاری تنفسی جلوگیری می‌کند. ماسک معمولاً از مواد مقاوم به حرارت و گاز ساخته می‌شود.

لوله‌های هوای تنفسی (Hoses):

این لوله‌ها وظیفه انتقال اکسیژن از سیلندر به ماسک صورت را دارند. لوله‌ها معمولاً انعطاف‌پذیر و مقاوم به آسیب هستند.

مزایا و کاربرد SCBA در آتش‌نشانی

یکی از مهم‌ترین مزایای SCBA این است که آتش‌نشانان می‌توانند بدون وابستگی به منابع خارجی هوا، در محیط‌های با کمبود اکسیژن یا آلوده به گازهای خطرناک عملیات کنند. همچنین، این دستگاه به جلوگیری از آسیب به سیستم تنفسی و ریه‌ها کمک می‌کند و از استنشاق گازهای مضر جلوگیری می‌نماید.

کاربرد SCBA در آتش‌نشانی در عملیات‌های مختلفی مانند آتش‌سوزی‌ها، نجات افراد از مناطق آلوده و محیط‌های صنعتی شیمیایی بسیار مهم است. این دستگاه به آتش‌نشانان این امکان را می‌دهد که در عملیات‌های طولانی‌مدت یا شرایط بحرانی، اکسیژن لازم برای تنفس را بدون خطر از دست دادن آن تأمین کنند. SCBA به‌ویژه در مناطقی که اکسیژن کافی وجود ندارد یا خطرات ناشی از گازها و دودهای سمی بسیار بالاست، کاربرد فراوان دارد و ایمنی و سلامت آتش‌نشانان را در برابر تهدیدات محیطی حفظ می‌کند.

جمع بندی

در آتش‌نشانی، استفاده از دستگاه‌های تنفسی برای حفاظت از آتش‌نشانان در محیط‌های خطرناک ضروری است. انواع دستگاه‌های تنفسی مانند SCBA، دستگاه‌های مدار باز و بسته، و فشار مثبت و منفی، هر کدام با ویژگی‌های خاص خود برای شرایط متفاوت طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها به آتش‌نشانان این امکان را می‌دهند تا در محیط‌های آلوده به دود، گازهای سمی یا کمبود اکسیژن به‌طور ایمن عملیات کنند.

سد حریق ناجی

سوالات متداول

چه نوع دستگاه تنفسی برای آتش‌نشانان مناسب است؟

دستگاه‌های SCBA، مدار باز و مدار بسته بهترین گزینه‌ها برای حفاظت از آتش‌نشانان در شرایط خطرناک هستند، بسته به نوع عملیات و خطرات موجود.

دستگاه SCBA چگونه عمل می‌کند؟

SCBA با تأمین اکسیژن از یک سیلندر مستقل، به آتش‌نشانان این امکان را می‌دهد تا در محیط‌های آلوده به گازها و دود به‌طور ایمن تنفس کنند.

چه زمانی باید از دستگاه‌های مدار بسته استفاده شود؟

دستگاه‌های مدار بسته معمولاً در شرایطی که نیاز به تأمین هوای تمیز برای مدت طولانی در محیط‌های آلوده وجود دارد، استفاده می‌شوند.